Çelik, demir elementi ile genellikle %0,2 ila %2,1 oranlarında değişen karbon miktarının bileşiminden meydana gelen bir alaşımdır. Çelik aynı zamanda metaller içinde en geniş kullanım alanına sahip olanıdır. Bu durum çeliğe kullanım alanlarına göre üretilmesi ve sınıflandırılması olanağını vermiştir. Tanım ve kullanımında kolaylık sağlamak amacıyla çelikler değişik sınıflandırmalara tabi tutulmaktadır. Bizlerde çelikleri en geniş şekilde, aşağıdaki gibi sınıflandırmaya çalıştık.
Üretim Metotlarına Göre Çelikler
- Bassemer ve Thomas çelik üretim yöntemi
- Sımens
- Martin çelik üretim yöntemi
- Elektrik ark ve elektrik endüksiyon çelik üretim yöntemleri
- Pota içerisinde çelik üretim yöntemi
- Oksijenli konverter çelik üretim yöntemi
- Vakum çelik üretim yöntemi
Kullanım Alanlarına Göre Çelikler
- Yapı çelikleri
- Takım çelikleri
- Soğuk ve sıcak iş çelikleri
- Hız çelikleri
- Yay çelikleri
- Yüksek sıcaklık çelikleri
- Paslanmaz çelikler
- Sade karbonlu çelikler
- Düşük ve orta alaşımlı çelikler
- Yüksek alaşımlı çelikler
Ana Katkı Maddesine Göre Çelikler
- Karbonlu çelikler
- Manganlı çelikler
- Kromlu çelikler
- Nikel çelikler
- Krom nikel çelikler
- Volframlı çelikler
- Vanadyumlu çelikler
Metalografik Yapılarına Göre Çelikler
- Ferritik çelikler
- Ferrit + perlitik çelikler
- Perlitik çelikler
- Östenit çelikler
- Martenzitik çelikler
- Ledeburitik çelikler
- Beynitik çelikler
Fiziksel ve Kimyasal Özelliklerine Göre Çelikler
- Isıya dayanıklı çelikler
- Manyetik çelikler
- Korozyona dayanıklı çelikler
- Paslanmaz çelikler
Sertleştirme ortamlarına göre çelikler
Çelik Standartları
Gelişmiş ya da gelişmekte olan her ülke kendi bünyesinde uygun bir çelik standardı geliştirmiştir. Dolayısıyla dünya standartları ülkeden ülkeye farklılıklar göstermektedir. Bunun dışında aynı ülkede birkaç ayrı standardın da kullanıldığı durumlar vardır. Ülkemizde TSE normları kullanılmakla birlikte yabancı çelik standartları da kullanılmaktadır.
TSE’de çelikler 7 rakamla gösterilir:
- İlk rakam bölümü: İlk rakam 1 olup çelik ile dökme çeliğin sembol numarasıdır.
- Dört rakamlı ikinci bölüm: 2. ve 3. rakamları oluşturan ilk bölüm, çeliğin türünü 4. ve 5. rakamları oluşturan ikinci bölüm ise tür numaralarını verir.
- Çift rakamlı sonuncu bölüm: Son iki rakamdan birincisi çeliğin üretim yöntemini, ikincisi de ısıl işlem durumlarını göstermektedir.
Çeliğe Katılan Katkı Elemanları ve Çeliğe Kazandırdıkları
Çeliğin bazı özelliklerini değiştirmek ya da geliştirmek için bileşimine ilave edilen maddelere katkı elemanı denir. Çeliğe karbon, silisyum, mangan, kükürt, fosfor, bakır, krom, nikel volfram, vanadyum, alüminyum gibi elementler katık elemanı olarak ilave edilir.
Katkı elemanlarının çeliğe kazandırdığı bazı özellikler aşağıdaki gibidir:
- Sertliğin artırılması
- Dayanımın artırılması
- Kristal yapıyı değiştirmek
- İşlenebilirliği iyileştirmek
- Gerginlikleri gidermek
- Sertleşebilirliğin iyileştirilmesi
- Korozyon direncinin iyileştirilmesi
- Mıknatıslanma özelliğinin geliştirilmesi
- Yüksek sıcaklıklara karşı dayanımının artırılması
- Isı ya da elektrik direncinin değiştirilmesi
Çelik çeşitleri nelerdir? başlıklı blog yazımıza gidebilir ya da Kesici Takımlar Blogumuza geri dönebilirsiniz.